درنگی در آثار و منابع مولوی‌پژوهی در جهان عرب

ادب کهن پارسی و به ویژه شعر عرفانی، مشتمل بر دو ویژگی انسانی عشق به جمال و تأمل در ژرفای انسان و جهان است و این دو ویژگی، توجه ادب­پژوهان و مترجمان جهان را به آثار شاعران عارف از جمله جلال­الدین مولوی معطوف کرده است. فواید آشنایی پژوهشگران ایرانی با آنچه در زبان­ها و ملت­های دیگر در زمینه­ ترجمه و پژوهش ادبیات فارسی می­گذرد، روشن است؛ چه این آگاهی به ما امکان می­دهد که زبان و فرهنگ خود را از منظر دیگران ببینیم و بر کمال و نقص آن واقف­تر آییم. نوشتار حاضر، پژوهشی توصیفی با هدف شناسایی نسبتاً کامل آثار و تألیفات مولوی­پژوهان در جهان عرب است که به شیوه­ای نظام­مند به بررسی ترجمه­ها، تألیف­ها و پژوهش­های منتشر شده در قالب کتاب و مقاله ـ با توجه به سیر زمانی و نوع آثار ـ می­پردازد تا نشان دهد که این کوشش‌ها از آغاز تاکنون چه مراحلی را پشت سر نهاده، به چه جنبه هایی از شخصیت و آثار مولوی بیشتر توجه کرده و با چه محدودیت­هایی روبرو بوده است. نتایج پژوهش، بیانگر شیفتگی دیرین عربی­زبانان به آثار مولانا به ویژه داستان­های منظوم مثنوی و وسعت اهتمام آنان به این کتاب است. سیر کلی آثار مولوی­پژوهان عرب نیز از فزونی ترجمه­ها و پژوهش­های آنان در دو دهه­ اخیر حکایت می­کند.